Co to jest błąd medyczny?

Na wstępie wskazać trzeba, że pojęcie „błędu medycznego” nie zostało zdefiniowane wprost w polskim prawie.
Dokonał tego jednak pośrednio Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z dnia 1 kwietnia 1955 r. (IV CR 39/54, OSNCK 1957/1/7) wskazał on, że „Błędem w sztuce lekarskiej nazwiemy czynność bądź zaniechanie lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodną z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym”.

Wobec powyższego, powszechnie przyjmuje się, że błędem medycznym, który, co trzeba zaznaczyć, jest pojęciem szerszym, niż błąd lekarski, jest nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego lub innej osoby wykonującej zawód medyczny, które powodują powstanie szkody u pacjenta.

Dodać trzeba, że pośrednią definicję „błędu medycznego” zawiera ustawa z z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1876). Posługuje się ona wprawdzie pojęciem „zdarzenia medycznego”, zawiera ona jednak wszystkie elementy charakterystyczne dla tego pierwszego określenia.

Poprzez „zdarzenie medyczne” w/w akt prawny rozumie sytuację w której nastąpiło zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo jego śmierć, będące następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną:

• diagnozy, jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby,
• leczenia, w tym wykonania zabiegu operacyjnego,
• zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego i jego wyposażenia, systemu i zestawu zabiegowego, albo wyrobu medycznego lub jego wyposażenia do diagnostyki in vitro.

Muszą Państwo wiedzieć, że powstanie błędu medycznego jest wypadkową wielu czynników. Do najważniejszych z nich należą:

• działanie osoby wykonującej zawód medyczny, które jest niezgodne z powszechnie uznanym stanem wiedzy medycznej,
• postępowanie przez nią w sposób lekkomyślny lub niedbały, mające postać tzw. winy nieumyślnej,
• poniesienie szkody przez pacjenta,
• istnienie związku przyczynowego pomiędzy popełnionym błędem, a szkodą pacjenta w postaci jego śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

 

Obowiązek należytej staranności lekarza

Podkreślenia wymaga fakt, że zarówno lekarz, jak i ogólnie podmiot leczniczy, na przykład szpital, zobowiązani są zachować najwyższą staranność w każdym przejawie styczności z pacjentem oraz na każdym etapie jego leczenia. Zasada ta obowiązuje zarówno przy przeprowadzaniu badań diagnostycznych, jak i podczas procesu samego leczenia, a także sprawowaniu opieki po jego zakończeniu.

Staranność ta powinna być szczególnie wysoka ze względu na profesjonalny, a więc fachowy charakter działań lekarza i podmiotu leczniczego, przedmiot czynności medycznych, który stanowią zdrowie i życie pacjenta, a także okoliczność, iż konsekwencje nieprawidłowości w tym zakresie mają zazwyczaj bardzo poważny charakter, tak dla samej osoby wykonującej zawód medyczny, jak i jej podopiecznego.

Powyższe wymogi zostały w całej rozciągłości potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 29 października 2003 r. (III CK34/02; OSP 2005/4, poz. 54) stwierdził on, że „lekarz powinien przeprowadzać zabiegi operacyjne zgodnie ze sztuką i nauką lekarską oraz najwyższą starannością wymaganą od profesjonalisty”

Z kolei w wyroku z dnia 13 października 2005 r. (IV CK 161/05, OSP 2006/6, poz. 71), Sąd Najwyższy wskazał, że „na lekarzu, jak na każdym profesjonaliście, spoczywa obowiązek kompetencji. Chodzi przy tym o kompetencje rzeczywiste, merytoryczne, nie zaś formalne (stwierdzone jedynie dyplomem lub odpowiednim certyfikatem). (…) Ignorancja w tym zakresie stanowi winę lekarza”.

 

Jak wygląda odpowiedzialność za błąd medyczny?

Osoba wykonująca zawód medyczny za dopuszczenie się błędu w sztuce medycznej może ponieść odpowiedzialność:

• cywilną, a więc finansową,
• dyscyplinarną, czyli zawodową,
• karną, z tytułu przestępstwa popełnionego wskutek błędu medycznego.

 

Jakie są zasady odpowiedzialności cywilnej?

O tym kto będzie ponosił odpowiedzialność cywilną za błąd medyczny zależy od okoliczności danego przypadku. Przede wszystkim od:

• osoby sprawcy, który jest za niego odpowiedzialny,
• rodzaju błędu,
• okoliczności w jakich doszło do jego powstania.

Za błąd medyczny może odpowiadać:

• bezpośrednio osoba wykonująca zawód medyczny - na przykład lekarz,
• placówka, w której wykonywała ona swoje czynności - na przykład szpital, przychodnia, czy też inny zakład opieki zdrowotnej,
• ubezpieczyciel danej placówki medycznej.

Co więcej, w pewnych sytuacjach odpowiedzialność tych wszystkich podmiotów może się krzyżować.

Podkreślić bowiem trzeba, że lekarz zatrudniony na umowie o pracę nie ponosi odpowiedzialności cywilnej za popełnione błędy lekarskie. Ciężar ten spoczywa na placówce, która go zatrudnia oraz jej ubezpieczycielu, a on sam uzyskuje w takiej sprawie status świadka, ponosząc jedynie odpowiedzialność pracowniczą wobec swojego pracodawcy.

Z kolei lekarz zatrudniony w oparciu o umowę cywilnoprawną będzie ponosił odpowiedzialność za błąd lekarski, jednakże w tym wypadku należy pozwać również podmiot, na rzecz którego wykonywał on swoje czynności.

Reasumując:

• w przypadku, gdy lekarz pozostawał w stosunku pracy, odpowiedzialność ponosi placówka oraz ubezpieczyciel placówki.
• jeżeli wykonywał on swoje czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej, tzw. kontraktu, wówczas odpowiedzialność ponosi podmiot medyczny i jego ubezpieczyciel oraz sprawca błędu medycznego i jego ubezpieczyciel.

Jakich roszczeń cywilnoprawnych można domagać się za błąd medyczny?

Roszczenia cywilnoprawne, jakich można dochodzić w związku z popełnionym błędem medycznym, to:

• zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, które jest świadczeniem jednorazowym, z tytułu bólu i cierpienia doznanego z tego powodu,
• odszkodowanie, które ma zrekompensować szkody majątkowe doznane przez pokrzywdzonego. Obejmuje to wszelkie wydatki poczynione na będące wynikiem błędu medycznego koszty leczenia, w szczególności przeznaczone na wizyty lekarskie, badania, rehabilitację, koszty dojazdów i przystosowania mieszkania etc.,
• renta na zwiększone potrzeby osoby poszkodowanej, która jest pieniężnym świadczeniem okresowym płatnym na ogół w odstępach miesięcznych, w przypadku, gdy w wyniku błędu przy porodzie nie jest ona zdolna do samodzielnej egzystencji lub wymaga stałego leczenia.

Zaznaczyć należy, że z ważnych powodów Sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.

Poszkodowany w wyniku błędu medycznego, może domagać się od sprawcy szkody zapłaty z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia.

Powinni Państwo wiedzieć, że w przypadku popełnienia błędu medycznego, wszystkie opisane powyżej roszczenia mogą przysługiwać osobie poszkodowanej jednocześnie.

Jakie są zasady odpowiedzialności karnej?

Odpowiedzialność karna osoby wykonującej zawód medyczny polega na pociągnięciu jej do odpowiedzialności i wymierzeniu kary za popełnienie wskutek błędu medycznego przestępstwa opisanego w Kodeksie karnym.

Aby doszło do rozpoczęcia postępowania karnego w sprawie błędu medycznego konieczne jest złożenie odpowiedniego zawiadomienia do prokuratury rejonowej właściwej dla miejsca, gdzie odbywało się leczenie, czyli siedziby szpitala lub gabinetu lekarskiego.

Po jego przyjęciu, zostanie wszczęte postępowanie przygotowawcze, w ramach którego dokonane zostanie zabezpieczenie dokumentacji medycznej, przesłuchanie lekarzy i innego personelu medycznego, jak również ewentualnych świadków. W takiej sprawie na ogół powołuje się biegłych, którzy na podstawie zebranych dowodów sporządzą opinię, czy zastosowany proces leczenia był zgodny z aktualną wiedzą i sztuką medyczną.

Na jej podstawie, prokurator jest w stanie ustalić osobę, która jest odpowiedzialna za popełnienie błędu medycznego, dzięki czemu możliwe będzie postawienie jej zarzutów karnych. Ostatnim etapem postępowania karnego jest przekazanie sprawy do Sądu, którego zdaniem jest potwierdzenie winy oskarżonego przez sędziego i zastosowanie odpowiedniej sankcji lub też uwolnienie go od zarzutów.

Podkreślenia wymaga fakt, że Kodeks karny nie zawiera przepisów dotyczących bezpośrednio przestępstwa popełniania błędu medycznego. Możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności z tytułu popełnienia następujących przestępstw:

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 k.k.),
• naruszenie czynności narządu ciała lub spowodowanie rozstroju zdrowia (art. 157 § 1 i 2 k.k.),
• narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 1 k.k.),
• nieudzielenie pomocy osobie, której grozi niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 162 § 1 k.k.).

Jakie są zasady odpowiedzialności zawodowej?

Z tytułu popełnionych błędów medycznych, osoby które są im winne, ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną przed sądami powołanymi przy samorządach zawodowych. Na przykład lekarze odpowiadają przed sądami lekarskimi. Postępowanie tego rodzaju prowadzone jest na podstawie ustawy z dnia z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1342).

Odpowiedzialność tego rodzaju dochodzona jest ona za działanie sprzeczne z zasadami Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz z przepisami ustaw normujących wykonywanie zawodu lekarza.

Podstawą wszczęcia postępowania jest odpowiedni wniosek o ukaranie.

Sprawy w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy rozpoznają okręgowe sądy lekarskie i Naczelny Sąd Lekarski, jako organ odwoławczy.

Sąd lekarski może orzekać następujące kary:

• upomnienie,
• nagana,
• kara pieniężna,
• zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat,
• ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat,
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat,
• pozbawienie prawa wykonywania zawodu.

Jak mogą Państwo wywnioskować z powyższego artykułu, sprawy związane z popełnieniem błędu medycznego zaliczają się do bardzo trudnych. Nierzadko udowodnienie poniesionych krzywd jest długim i skomplikowanym procesem. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w tej kwestii, zapraszam do kontaktu. Jako kancelaria prowadzimy tego rodzaju sprawy – i mamy w tym duże doświadczenie.